Σε μία από τις ορεινές περιοχές της Γεωργίας, όπου το τοπίο είναι τόσο μαγευτικό και απρόσιτο, όπως μπορεί πιθανόν να είναι στο παράδεισο, κατοικούν οι παλαιότεροι Γεωργιανοί, Πσάβιοι ή Πχόβοι, οι οποίοι από την εποχή της εισβολής του Πομπήιου είναι γνωστοί για την γενναιότητά τους. Οι άντρες του Πχόβι απέκρουσαν την επίθεση των αναρίθμητων στρατευμάτων του Πομπήιου μπλοκάροντας το πέρασμα στο Ανανούρι. Ο Πομπήιος μάλλον αιφνιδιάστηκε από τα γενναία βλέμματα των ανθρώπων αυτών και από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούσαν τις ασπίδες και τα ξίφη τους.
Πριν από 145 χρόνια, τον 19ο αιώνα, όταν το επίπεδο της ζωής και του πολιτισμού αυτών των ανθρώπων δεν ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που περιγράφει ο Στράβων, γεννήθηκε ένας άνθρωπος, ο οποίος, όπως ο ιερός Αυγουστίνος, έψαχνε να βρει την απάντηση στο ερώτημα: "Τι είναι ο Θεός;" Όπως αυτός, ρωτούσε τη γη, τον ουρανό, τον ήλιο και τα αστέρια. Τον αναζητούσε παντού. Ήθελε να ανακαλύψει τον Δημιουργό παντού στη φύση... και σαν τον Αυγουστίνο, αυτός ο ιδιοφυής, έπαιρνε την απάντηση από κάθε αντικείμενο. Κατανοώντας το νόημα της ζωής ο ποιητής αναφώνησε: ¨Γνώρισα Θεέ μου τον κόσμο, τον δημιούργημά σου¨.
Ο Βαζά Πσαβέλα, άνθρωπος με φινέτσα, με δυνατό σώμα και καλλίγραμμους ώμους, εξυπνάδα και καθαρά μάτια θα μπορούσε να είναι ένας τραγικός ποιητής ή ένας μεγάλος στοχαστής της αρχαίας εποχής. Θα μπορούσε πάλι να ζούσε τον 32ο αιώνα με την ύψιστη ηθική του και την καθαρή του εικόνα και να έγραφε πάλι ό, τι είχε γράψει. Και τότε θα ήταν ένας ιδιοφυής, διότι ο απλωμένος στις δημιουργίες του μυστικισμός και ο μοναδικός τρόπος σκέψης του μοιάζει με το κλειδί του σύμπαντος. Οποιοδήποτε από τα έργα του Βάζα Πσαβέλα μπορούν να ανήκουν στο παρελθόν ή στο μέλλον, δεδομένου ότι έχουν μια συγκεκριμένη σφραγίδα της αιωνιότητας.
Μια φορά, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η μητέρα του περιμένοντας την γέννηση του Louka Razikashvili (το πραγματικό όνομά του ποιητή) είχε δει ένα παράξενο όνειρο: ο ουρανός άνοιξε και μια σκάλα εμφανίστηκε μεταξύ της γης και του ουρανού. Οι άγγελοι ανεβοκατέβαιναν πάνω-κάτω τις σκάλες, τραγουδώντας με μια μαγευτική φωνή, που μπορεί να ακουστεί μόνο στον ουρανό. Το όνειρο της μητέρας του, το οποίο επανέλαβε πολλές φορές στον γιο της αργότερα, υπήρχε κάτι μυστηριώδες, σαν να υπήρχε κάποιο προφητικό κώδικα στο όνειρο αυτό. Μπορεί να το εξηγήσουμε σαν μία απόδραση από την κλειστή κοινότητα στην οποία οι πρόγονοί του γιου της έζησαν και που επρόκειτο να γεννηθεί ο γιος της. Η κοινότητα αυτή ήταν να γίνει οργανικό τμήμα του. Ίσως λόγω αυτής της παραδεισένιας επίγειας σκάλας, ο συλλογισμός του χρόνου και του χώρου είναι προσβάσιμος για τον Βάζα. Θα μπορούσε να πει ότι βρισκόταν στην κορυφή του βουνού, όλος ο κόσμος απλωνόταν μπροστά του και ο ήλιος και το φεγγάρι στηριζόταν πάνω στο στήθος του και μιλούσε με τον Θεό. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν η έκφραση της «υπέρτατης δύναμης» του Νίτσε, αλλά ήταν απλώς η απεικόνιση του χαρίσματος που του χάρισε ο Θεός. Ο Βάζα απεχθανόταν ανοιχτά τον Νίτσε, ο οποίος θεωρούνταν μάλλον ένας μοντέρνος φιλόσοφος της εποχής. Τον αποκάλεσε «άβουλο ευρωπαίο φιλόσοφο». Απεχθανόταν τον υπεράνθρωπο, αλλά είχε μια αγάπη για τον συνηθισμένο άνθρωπο. Είχε την επιθυμία να κατανοήσει τις εσωτερικές διαμάχες του ανθρώπου, ήταν γοητευμένος από τη συνύπαρξη του ισχυρού και του αδύναμου, του μυστικισμού και της πραγματικότητας, της αγάπης και της προδοσίας, της εκδίκησης και της συγχώρεσης, της ομορφιάς και της ασχήμιας, της αποκρουστικότητας και του μεγαλείου μέσα μας. Αν ο Βάζα ήταν ο γιος ενός μεγάλου έθνους, κάθε άνθρωπος στη Γη θα γνώριζε το όνομά του, όσο γνωρίζει το όνομα του Σαίξπηρ.
«Κοιτάξτε τον άνθρωπο που περπατάει σαν ρινόκερος» - έλεγαν οι φίλοι του συχνά γι’ αυτόν στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Γκόρι, όπου σπούδαζε. Είχε μεγάλη δίψα για γνώση. Στην εκκλησιαστική σχολή του Τελάβι, όπου η τάξη ήταν τόσο υπερπλήρης, που δεν υπήρχε χώρος γι 'αυτόν, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων καθόταν στο τζάκι και έτσι παρακολουθούσε τα μαθήματα του. Παρά τη φτώχεια, κατάφερε να ταξιδέψει στην Πετρούπολη, αλλά δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Μεγαλωμένος με λαογραφικές τοπικές παραδόσεις και προερχόμενος από μία περιοχή του κόσμου όπου μόνο ένας ή δύο θα μπορούσε να διαβάσει και να γράψει, διάβαζε τον Όμηρο, τον Δάντη, τον Σαίξπηρ, τον Μίλτων, τον Γκαίτε. Όπως θυμάται ο David Kldiashvili οι άνθρωποι τον αγάπησαν για την μετριοφροσύνη του. Ο Βάζα βγήκε από τα σύνορα του Πχόβι, για να κατανοήσει καλύτερα το τι συμβαίνει στον κόσμο και ύστερα, επιστρέφοντας ντυμένος με κουρελιασμένα ρούχα, άρχισε να καλλιεργεί τα χωράφια του. Ήταν απολύτως ανίκανος να κάνει άνετη την καθημερινή του ζωή.
Στις ποιητικές εικόνες του Βάζα το ζωντάνεμα ολόκληρου του σύμπαντος φτάνει μέχρι τα κοσμικά σύνορα και ο πιο πνευματικός μεταξύ των πνευματικών ταυτίζεται με μια πέτρα, την άνοιξη, τα αποξηραμένα δέντρα ή λουλούδια. Χαρίζει στη φύση τέτοιο ανθρώπινο χαρακτήρα, που ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να τον κρύβει βαθιά μέσα του. Είναι σε θέση να δώσει πνοή σε άψυχα αντικείμενα, κάνοντας βράχους να μιλήσουν. Εντούτοις πολλά πράγματα υπακούνε την ανθρώπινη βούληση. Παρ’ όλα αυτά, "η φύση είναι ο κυρίαρχός μας». Στην αντίληψή του, δεν υπάρχουν δύο αντικείμενα στο σύμπαν που να μην μπορούν να δημιουργήσουν δεσμούς μεταξύ τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Βάζα υπάρχει δεσμός ανάμεσα στο κομμένο δένδρο και τη μεταμόρφωση του ανθρώπου, ή ανάμεσα σε ένα σκοτωμένο ελάφι και τη γέννηση ενός μωρού. Φιλοδοξεί να ανακαλύψει τους κρυμμένους δεσμούς μεταξύ της ανθρώπινης μοίρας και του χαρακτήρα του, του πραγματικού και του εξωπραγματικού, του κόσμου αυτού και του άλλου κόσμου.
Ένα από τα παράδοξα του έργου του Βάζα Πσαβέλα είναι ότι στο μεταίχμιο του 19ου και 20ού αιώνα, όταν τα νέα ρεύματα και τάσεις εμφανίζονται στην παγκόσμια λογοτεχνική σκηνή, ο Βάζα επιλέγει το έπος στο οποίο απεικονίζει το παλαιότερο αλλά την ίδια στιγμή το πιο σύγχρονο, φανταστικές σκηνές και ήρωες, των οποίων η ευγένεια και η τεράστια ανδρεία είναι αναμεμειγμένα με την ευαισθησία και την τρυφερότητα.
Ο κλειστός χώρος του Πσάβι στα έργα του Βάζα Πσάβελα παρουσιάζεται ως η μικρογραφία του κόσμου, όπου για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά καθίσταται αναγκαίο να βρει τον άξονα της ύπαρξής του και να τον αποκαλύψει.
Υπάρχει μια γνωστή θεωρία για κλειστούς και ανοιχτούς, στατικούς και δυναμικούς, Απολλώνιους και Διονυσιακούς πολιτισμούς. Εάν προσπαθήσουμε να δούμε τον πολιτισμό που περιγράφει ο ποιητής κάτω από το πρίσμα αυτής της θεωρίας, θα ανακαλύψουμε ότι πρόκειται για μία κουλτούρα εξωτερικά στατική αλλά εσωτερικά εύθραυστη, η οποία προσπαθεί να ξεπεράσει τα μεταφυσικά εμπόδια και να ενσωματωθεί με άγνωστους χώρους. Ένας ήρωάς του συλλαμβάνεται από ξωτικά. Τρώγοντας το κρέας του φιδιού αποκτά την ικανότητα να καταλαβαίνει τη γλώσσα της φύσης. Εδώ ο ποιητής εκφράζει το αρχέτυπο της κατάργησης των συνόρων. Για να εξηγήσει το μυστήρια της φύσης και την αόρατη ομορφιά της, ο Βάζα δημιούργησε έναν ήρωα, ο οποίος βγαίνει από το κοινό πρότυπο της ύπαρξης και μεταφέρεται σε μια άλλη διάσταση, όπου υπάρχουν απύθμενοι, υπέρτατοι και ιεροί νόμοι αλλά για τον ήρωα γίνεται αφόρητη η ζωή του μέσα σε αυτό τον κόσμο και πεθαίνει. Η εικόνα αυτού του ήρωα μοιάζει σαν ένα όνειρο επιθυμητού μέλλοντος της ανθρωπότητας.
Ένας άλλος ήρωας του Βάζα Πσαβέλα, ο οποίος θα αγαπήσει αυτόν που τον σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια, μπορεί να ανήκει στο ίδιο εξωπραγματικό κόσμο,. Αυτή η αγάπη οδηγεί τον ήρωα σε οικουμενικές αξίες.
Ο Βάζα Πσαβέλα είναι συγγραφέας με πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Αυτός, όπως και ο γνήσιος Χριστιανός, δεν διαχωρίζει τον άπιστο, τον ξένο, αλλά βαθιά πιστεύει ότι η πατρίδα, σαν την μάνα, είναι μόνο μια στον κόσμο. Θεωρεί ότι ένας πραγματικός πατριώτης είναι κοσμοπολίτης, όσο και κάθε κοσμοπολίτης είναι πατριώτης. Διότι η πράξη του ανθρώπου που ωφελεί τη χώρα του, θα είναι χρήσιμη για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το άρθρο του με τίτλο ¨Κοσμοπολιτισμός και Πατριωτισμός ¨αν μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, θα ήταν εξίσου αποδεκτό, τόσο από τους Ζουλού όσο και για τον αμερικανικό λαό.
Τι μπορούμε να πούμε σε έναν ξένο αναγνώστη, που θα αποφασίσει να διαβάσει τον Βαζά Πσαβέλα; Θα του πούμε ότι τον περιμένει ένα ταξίδι γεμάτο με τη σοφία του Γκαίτε, την καθολική θλίψη του Βύρωνα, τα πάθη και τα συναισθήματα του Σαίξπηρ, τον καταπληκτικό μυστικισμό του Έντγκαρ Πόε και με ποίηση που μπορεί να μην έχει σχεδόν καμία αναλογία στον κόσμο.